پروتکل ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی

در این مقاله قصد داریم پروتکل مبارزه با بیماری های عفونی و ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی که توسط دانشکده دندان‌پزشکی شهید بهشتی منتشر گردیده است را به شما همراهان گرامی ارائه دهیم.

اخیرا سندرم تنفسی خاورمیانهMERS-cov  ²  با عامل ویروس کرونا در اکثر کشورها و همچنین در ایران گزارش شده است.با وجود اینکه عامل آن ویروسی از خانواده کرونا است، اما با سارس متفاوت است.

در مورد سارس برخلاف MERS احتمال انتقال از شخص به شخص وجود دارد.

میزان مرگ­ و میر در MERS حدود 30 درصد  و احتمال مرگ ­و میر در سارس حدود 20 درصد است.

از این رو به دلیل احتمال آلوده بودن لوازم و تجهیزات دندان‌پزشکی و دندان‌سازی، در صورت تماس، امکان آلوده‌گی فرد وجود دارد، بنابر این بهتر است که پس از هربار استفاده، ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی را مجددا انجام دهید.

 

 

ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی

به طور کلی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی به دو دسته‌ی کلی نیمه بحرانی (Semi critical) و غیربحرانی(Non-Critical) تقسیم می­ شوند.

 

وسایل نیمه ­بحرانی­(Semi critical)

 این وسایل در تماس مستقیم با مایعات دهان قرار دارند.

بهترین روش جهت کنترل عفونت، استریلیزاسیون با حرارت (در صورت امکان) و یا استفاده ازضدعفونی­ کننده‌ی قوی می ­باشد.

البته در صورت احتمال صدمه با ضدعفونی کننده­ های قوی، ضدعفونی با محلول­های بیمارستانی توصیه می ­شود.

ضدعفونی­ کننده­ های بیمارستانی محلول­هایی با قدرت ضدعفونی کنندگی متوسط هستند که خاصیت توبرکولوسیدال دارند.

 

 

توبرکلوسیدال معیاری است، که به وسیله آن میزان تاثیر یک میكروب‌کش اندازه گیری می شود

 

چنین محصولاتی از انتقال باکتری توبرکلوزیس در مراکز بهداشتی و درمانی جلوگیری نمی کند و ممانعت بعمل نخواهد آورد.

زیرا باکتری توبرکلوزیس از سطوح محیطی کشت نمی شود.

 

قالب، پروتز دندانی و کست گچیِ تهیه شده از بیمار که توسط دندان‌پزشک تهیه و به لابراتوار ارسال می گردد، یکی از راه­های انتقال عوامل میکروبی هستند.

به همین دلیل، ضدعفونی­ کردن قالب قبل از ارسال به لابراتوار در مطب ضروری است.

ایده ­آل این امر، ضدعفونی در مطب و لابراتوار است.

یکی از عمده ترین نگرانی ها، تغییر حجم ماده قالب­گیری در نتیجه رطوبت و ضدعفونی کردن است.

مصرف اسپری ضدعفونی قابل اطمینان نیست و ترجیحاً غوطه ور سازی قالب در محلول ضدعفونی برای حداقل 10 دقیقه (ترجیحا 15 تا 30 دقیقه) توصیه می­‌گردد.

دندان‌پزشک باید راهنما و دستورالعمل کارخانه سازنده ماده قالب­گیری را در ارتباط با روش ضدعفونی­ کردن آن مطالعه و طبق آن عمل کند.

 

 

انجمن دندانپزشکان آمریکا(ADA) محلول­های ضدعفونی زیر را برای ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی و قالب تهیه شده(Impression) توصیه می­کند.

 

1.     محلول کلرین(هیپوکلریت سدیم) رقیق ₁₀/¹ که هر روز باید عوض شود.

2.     محل یدوفر₂₁₃/¹.

3.     محلول فنل سنتتیک(صناعی) ₃₂/¹

4.     گلوتارآلدئید 2 درصد.

توصیه می­شود محلول­های ضدعفونی هر روز به صورت تازه ساخته و استفاده شوند.

 

توجه به دستورالعمل کارخانۀ سازنده برای ضدعفونی ­کردن ضروری است.

 

برای قالب­گیری توصیه می­ شود قبل از پذیرش بیمار ماده قالب­ گیری به مقدار لازم آماده شود و اضافی دور ریخته شود. همین عمل ساده که  unit-dose concept  نامیده می ­شود از انتقال آلودگی جلوگیری می ­کند.

 

 

مواد قالب­ گیری(Impression materials)

 

آلژینات

آلژینات(هیدروکلوئید غیرقابل برگشت) یکی از رایج­ ترین انواع مواد قالب ­گیری در دندان پزشکی است.

به دليل سطح مواد تشكيل دهندۀ آلژينات، امکان تجمع ميكروبي آن بیشتر است.

به همين دليل ضدعفوني­ كردن اين مواد ضروري به نظر م­ِی رسد.

 

 

. ضدعفوني كردن آلژينات به این روش توصیه می­شود:

شست­ وشوی قالب و تری در زیر جریان آب برای گند زدایی اولیه از بزاق ، خون و مواد اضافی و تکان دادن قالب

• غوطه­ ور کردن قالب گرفته شده به مدت چند ثانیه در محلول هیپوکلریت سدیم(رقت ₁₀/¹)
• قرار دادن قالب درون گاز آغشته به محلول فوق در یک بستۀ پلاستیکی مهر و موم شده به مدت 10 دقیقه
• شست­ وشوی قالب در زیر جریان آب و ارسال به لابراتوار

 

آلژینات یک کربوهیدرات کامل و آب دوست است و با در معرض قرار گرفتن محلول­ های آبی، نگرانی از جذب آب و درنتیجه، تغییرات ابعادی وجود دارد. خوشبختانه، بسیاری از انواع آلژینات مانند New KromoPan, Algioplastو Yeltrate Plusمی­ توانند

بدون نگرانی از تغییر به مدت حداقل 10 دقیقه در محلول ضدعفونی غوطه­‌ور شوند.

 

 

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد آلژینات ها، مقاله آموزشی آلژینات چیست را مطالعه نمایید.

 

 

•      شست ­وشوی قالب گرفته شده زیر جریان آب
•      غوطه­ وری در محلول هیپوکلریت سدیم (رقت ₁₀/¹) به مدت 10 دقیقه
•     شست­ وشوی قالب زیر جریان آب و ارسال به لابراتوار

امروزه، انواع آلژینات حاوی مواد ضدعفونی (didecyl-dimetheyl-ammonium chloride) مانند Blue Print Aseptنیز وجود دارند.

 

 

پلی اتر

مواد قالب­ گیری پلی­ اتر از جمله مواد الاستومری هستند که به عنوان یکی از با ثبات­ ترین مواد قالب­ گیری شناخته شده اند. برخی انواع آن به غوطه­ ور شدن حداقل 10 دقیقه در هیپوکلریت سدیم (رقت ₁₀/¹) حساس هستند.

در این صورت می­ توان مشابه آلژینات حساس به رطوبت عمل شود.

o   شست ­وشوی قالب در زیر جریان آب برای گند زدایی اولیه از بزاق، خون و مواد اضافی و تکان دادن قالب

o   غوطه­ ور کردن قالب گرفته شده به مدت چند ثانیه در محلول هیپوکلریت سدیم(رقت ₁₀/¹)

o   قرار دادن درون گاز آغشته به محلول فوق در یک بستۀ پلاستیکی مهر و موم شده به مدت 10 دقیقه

o   شست­ وشوی قالب در زیر جریان آب و ارسال به لابراتوار

انواعی از ماده قالب­گیری پلی­ اتر(مانند Impregnum) قابل غوطه­ ور کردن به مدت 10 دقیقه در محلول ضدعفونی فوق هستند.

 

 

آگار(هیدروکلوئید قابل برگشت)

آگار قابل غوطه­ ور شدن به مدت 10 دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم (رقت ₁₀/¹) و یا یدوفر (رقت ₂₁₃/¹) می­ باشد. همچنین پلی­سولفیدها و سیلیکون­ها هم قابل غوطه ­ور شدن در محلول ضدعفونی  هستند.

 

زنیک اکساید اژنل(ZOE)

اطلاعات کاملی در مورد زینک اکساید اوژنول در دسترس نیست؛ اما غوطه ­ور کردن آن در گلوتاردئید(2 درصد) و یا یدوفر (₂₁₃/¹) 0به مدت ده دقیقه توصیه شده است. گلوتاردئید محرکی قوی برای پوست و مخاط­ است بنابراین باید به­ خوبی شسته شود.

 

کامپاند، پلی­سولفیدها و سیلیکون­ ها

کامپاند یکی از قدیمی ­ترین مواد قالب ­گیری دندانی است. کامپاند برای بردر مدلینگ قالب­ های دنچر کامل و محکم نگه­داشتن گیره رابردم به کار می ­رود.

ضدعفونی­ کردن آن بصورت غوطه­ ور نمودن در هیپوکلریت سدیم ₁₀/¹ به مدت حداقل ده دقیقه توصیه شده است .

اگرچه اسپری مواد ضدعفونی برای برخی مواد حساس به رطوبت امتیاز تلقی می­شود ولی اولاً اثر غوطه­ ور کردن را ندارد و ثانیاً کارکنان درمانی را در معرض آن قرار می ­دهد. در مجموع و بجز موارد استثنایی(ضدعفونی ماده قالب­گیری به پیشنهاد کارخانه سازنده) توصیه نمی ­شود.

اول قالب گرفته شده زیر جریان آب شسته می ­شود، سپس 10 دقیقه در هیپوکلریت سدیم رقیق 1/10 قرار داده می ­شود. سپس خارج شده، دوباره با آب شسته می­ شود.

 

موم بایت و پروتز در حال ساخت در دهان بیمار

ضدعفونی ­کردن موم بایت و پروتز در حال ساخت در دهان بیمار به این ترتیب انجام می ­شود.

o     شست و­ شوی قالب زیر جریان آب برای گند زدایی اولیه از بزاق ، خون و مواد اضافی و تکان دادن قالب

o     غوطه ­ور کردن در محلول ضدعفونی هیپوکلریت سدیم₁₀/¹ به مدت 10 دقیقه

o     شست­ وشوی کامل در زیر جریان آب و ارسال به لابراتوار

 

 

پروتز آکریلی

برای ضدعفونی ­کردن پروتز آکریلی می­ توان از هیپوکلریت سدیم استفاده کرد (10 دقیقه در رقت ₁₀/¹  یا 5 دقیقه در رقت ₅/¹   استفاده از گلوتاردئید به عنوان محلول ضدعفونی قوی برای این منظور توصیه نمی ­شود.

در مورد پروتز با ساختار فلزی همیشه نگرانی از صدمه به ساختار فلزی در نتیجه غوطه ­ور کردن در محلول ضدعفونی وجود داشته، اما بیشتر گزارشات حاکی از عدم آسیب به ساختار فلزی طی غوطه ­ور کردن 10 دقیقه ­ای در محلول ضدعفونی است.

استفاده از پاکت­های پلاستیکی زیپ­دار برای پرهیز از پراکنده شدن محلول ضدعفونی توصیه می ­شود.

البته، قبل از قرار دادن در محلول ضدعفونی پاک­ کردن آن ضروری است. اگر جرم و آلودگی زیادی داشته باشد، قرار دادن آن در یک پاکت پلاستیکی زیپ دار حاوی دترژانت اولتراسونیک و سپس قرار دادن آن در تمیزکنندۀ اولتراسونیک توصیه می­ شود.

 

Face–bow Fork

استریلیزاسیون به وسیله حرارت توصیه می­ شود.

 

Wax knife

در صورت استفاده کنار یونیت دندانپزشکی، استریلیزاسیون با حرارت توصیه می ­شود.

 

سرنگ فلزی مخصوص تزریق ماده قالب ­گیری

پس از تمیز شدن کامل توسط حرارت استریل شود.

 

سنگ­ پرداخت

در صورت امکان استریلیزاسیون حرارتی توصیه می ­شود­.

 

تری قالب­گیری بازگشت داده شده از لابراتوار

 

 

 

اصلاح پروتز قدیمی

پروتز قدیمی معمولاً متخلخل است و تراش آن سبب عریان شدن میکروارگانیسم­های عمقی تر می ­شود که تحت تأثیر محلول ضدعفونی قرار نگرفته ­اند می­ شود.

توصیه می ­شود یک ظرف حاوی محلول ضدعفونی در کنار دستگاه تراش(Lathe) موجود باشد و پروتزهای قدیمی در آن ضدعفونی شوند. به علاوه بهتر است، از وسایل حفاظت شخصی(دستکش، ماسک و عینک) استفاده شود.

 

پرداخت پروتز

دستگاه تراش و پودر پامیس با تولید آئروسل در آلوده کردن محیط بسیار مؤثر هستند. به همین دلیل، پوشیدن ماسک و عینک با حفاظت از روبرو و اطراف الزامی است.

دستگاه­های همراه مکندۀ ذرات موجود است که کمک فراوانی به کاهش انتقال عفونت می­کند. موتور هواکش دستگاه تراش باید قدرت کافی داشته باشد(ft/min200).

 

توصیه می­ شود محلول ضدعفونی به این صورت تهیه شود:

3 قسمت صابون سبز +  5 قسمت محلول هیپوکلریت سدیم به 100 قسمت آب مقطر + پودر پامیس. این عمل سبب ته­ نشین شدن پودر پامیس می ­شود. البته، پودر پامیس باید روزانه تعویض و دستگاه تراش ضدعفونی شود.

ایده unit dose را برای پودر پامیس هم می­ توان در نظر گرفت اضافی آن دور ریخته شود و برای هر مورد از نوع تازه استفاده شود.

 

کست یا قالب گچی

 

 

بنابراین، ضدعفونی قالب طبق دستورالعمل کارخانه سازنده توصیه می ­شود. برای انجام ضدعفونی کست، پس از  حداقل 24 ساعت پس از Setشدن اولیه،  به مدت یک ساعت در محلول ضدعفونی (هیپوکلریت سدیم خالص 25/5 درصد، هیپوکلریت سدیم با رقت ₁₀/¹  و یا یدوفر با رقت ₂₁₃/¹ ) غوطه­ور کردن می گردد.

برخی توصیه می­کنند که محلول ضدعفونی با سولفات کلسیم(CaSO4) اشباع شود تا به سطح گچ آسیبی وارد نشود.

برخی نیز اضافه کردن محلول ضدعفونی به عنوان قسمت (25 درصد) یا همۀ مایع استفاده شده برای آماده کردن گچ را توصیه می ­کنند که گرچه مفید است، ولی به هرحال مسئله آلودگی قالب و تری را حل نمی ­کند.

در صورت ارزیابی و استفاده از کست گچی در محیط جراحی، ضدعفونی ­کردن کست گچی مطابق روش ذکر شده توصیه می ­شود.

استفاده از ضدعفونی قوی توسط Microwave( دقیقه، 600 وات) می­تواند جایگزین روش شیمیایی شود،

اما کاربرد توان بالاتر به مدت بیشتر بر خصوصیات فیزیکی و مکانیکی قالب گچی اثر سوء می­ گذارد.

استریلیزاسیون قالب گچی با حرارت بالا (آب جوش، حرارت خشک و مرطوب) قبل از ساخت پروتز غیر قابل قبول است.

 

وسایل غیربحرانی (non – critical)

وسایل غیربحرانی در تماس مستقیم با مایعات دهان قرار نمی­ گیرند. ضدعفونی با محلول ضدعفونی ­کننده متوسط که توبرکولوسیدال باشد(ضدعفونی ­کننده ­های بیمارستانی) و با روش spray-wipe-spray مناسب باشد و شامل موارد زیر است:

 

آرتیکولاتور و فیس بو (بجز Forkکه باید با حرارت استریل شود).

 

کاسه و اسپاتول هم زن (mixing bowls and spatula)

نوع  فلزی و قابل استریل ارجح است.

 

راهنمای رنگ(shade) و فرم(mold)

با محلول­های یدوفر قابل ضدعفونی کردن است، ولی باید بلافاصله پاک شود تا رنگ آن تغییر نکند.

 

همچنین بخوانید نمونه رنگ یا shade guide چیست؟

 

 

خط­ کش پروتز و wax rings

بهتر است یک­بار مصرف تلقی و دور انداخته شوند.

 

پلایرهای ارتودنسی

 

روغن­کاری لولا، مصرف نیتریت سدیم 1 درصد قبل از اتوکلاو کردن و Chemiclave.

امروزه روشی به نام انتقال وزشی حرارت خشک (Convection Dry Heat DDS 5000) برای استریل نمودن پلایرهای ارتودنسی مورد توجه قرار گرفته که حدود 25 عدد پلایر به صورت عمودی در آن قرار می ­گیرد.

مدت زمان کلی استریلیزاسیون 22 دقیقه است، زمان گرم شدن 9 دقیقه، زمان استریلیزاسیون برای وسایل بسته ­بندی نشده 6 دقیقه و زمان خنک شدن 7 دقیقه است. وسایل به علت پنکۀ داخلی، زود خنک و قابل استفاده می ­شوند.

 

ضدعفونی تجهیزات و لوازم لابراتواری و دندانسازی یک امر مهم در پروسه تخصص لابراتورای به شمار می آید.

امیدواریم مقاله ما انتظارات شما متخصصان امر لابراتواری را برآورده کرده باشد.

 

اطلاعات بیشتر و مقاله کامل دانشکده شهید بهشتی را در اینجا مشاهده نمایید.